AMATÖR DENİZCİNİN GÖZÜYLE…

AMATÖR DENİZCİNİN GÖZÜYLE…

Piri Reis Denizcilik Sayfaları Üzerine

Sevgili Deniz Dostları,

Bildiğiniz üzere, geçtiğimiz aylarda, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM), özellikle bizi çok ilgilendiren deniz meteorolojisi tahmin verileri için ilgili web sayfası ara yüzlerinde iyileştirmeler yaptı.

“Ciddi” olarak niteleyebileceğim bu güncelleme ile MGM web sitesinde, tek bir sayfadan (Piri Reis Denizcilik Sayfaları) denizlerimiz ile ilgili meteorolojik bilgilere, daha kolay ve hızlı ulaşma imkânımız oldu.   

Denizlerimizdeki ulusal-uluslararası taşımacılığa, balıkçılık faaliyetlerine, deniz yat turizmi ve denizlerimizdeki diğer tüm faaliyetlere, olumlu katkıda bulunacağını düşündüğüm bu tür iyileştirmeleri her zaman desteklediğimi belirtmek istiyorum.

MGM internet sitesindeki (www.mgm.gov.tr), Piri Reis Denizcilik Sayfalarını yapısal olarak mercek altına aldığımızda, yapılan iyileştirmeler yanında, aslında oldukça yüksek bir teknoloji ile çalışan MGM’nin medyatik uygulamalarda biraz geride kaldığını ve biraz daha mesafe kat etmesi gerektiğini söyleyebilirim.

MGM, 2009 yılında Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM) ile yaptığı anlaşma ile KEGM’ce işletilen 71 kıyı fenerine ve 7 yüzer ışıklı sabit şamandıraya, (seyrüsefer şamandıralarına) meteorolojik sistemler kurmuş, kıyıya en yakın noktalardan ve deniz üzerinden meteorolojik bilgilerin alınmasını sağlamıştır.  

“Deniz Otomatik Meteorolojik Gözlem İstasyonu” (D-OMGİ) adı verilen bu sistemler ile hava sıcaklığı, rüzgâr yön ve hızı, nem, basınç ve deniz suyu sıcaklıkları anlık olarak ölçülmekte ve elde edilen bu bilgiler GPRS haberleşme sistemi vasıtası ile Genel Müdürlüğe gönderilerek burada bir sunucuda depolanması sağlanmaktadır. Ayrıca elde edilen bu veriler, sistemlerin kurulduğu şamandıra ve deniz fenerlerinde mevcut bulunan ve KEGM’ye ait, AIS AtoN cihazlarına da iletilir. Türkiye genelinde denizciler, AIS AtoN (limanlarda, şamandıralarda kullanılmak üzere tasarlanmış AIS alıcı/verici cihazıdır) cihazları sayesinde 15 dm. mesafeye kadar, yukarıda belirtilen verileri hava durumu ve görüş koşullarından bağımsız olarak gemilerindeki, mevcut, benzer AIS cihazı üzerinden izleyebilmektedirler.

MGM, bunlara ilave olarak, 2014 yılında 5 adet ve 2019 yılında 5 adet olmak üzere, toplam 10 adet “Meteorolojik Amaçlı Sabit Deniz Şamandırası”  (MASS) satın almıştır.

MASS’lar ile hava sıcaklığı, rüzgâr yön ve hızı, nem, basınç, deniz suyu sıcaklığı yanında, tuzluluk ve iletkenlik, dalga yönü, yüksekliği ve periyodu ile 5m.den 50 m.ye kadar derinliklerde toplam 10 seviyede akıntı yönü ve hızının anlık olarak ölçülmesi amaçlanmıştır. Elde edilen bu bilgilerin GPRS haberleşme sistemi vasıtası ile Genel Müdürlüğe gönderilerek burada bir sunucuda depolanması sağlanmaktadır.

D-OMGİ ve MASS sistemleri tarafından kıyı ve körfezlerimizden elde edilen anlık veriler, MGM’nin kullanmakta olduğu “Yerel Hava Tahmin Modelleri”nin başlangıç ve sınır seviyelerini oluşturur ve bu modeller bilgisayar desteğiyle hava tahminlerine dönüştürülür.  “Piri Reis Denizcilik Sayfaları”nda görmüş olduğunuz tahminlere bu şekilde ulaşılır.

HAVA TAHMİN MODELİ:

Başlangıç ve sınır koşulları temin edilerek, eğer ilgili matematiksel denklemler çözümlenebilirse, ileri bir zaman adımında, havanın (sıcaklık, rüzgâr hızı ve yönü, nem) nasıl olabileceğini hesaplayabilen sistemlerdir. Başlangıç koşulları son 24 saat içinde alınan gözlemlerin sentezi ve küresel modelden temin edilen kısa vadeli tahminlerden hazırlanmaktadır.  

İyi tahminlere temel teşkil eden en önemli öğe, başlangıç gözlem verisi ve kalitesidir. Başlangıç verilerinin hatalı/eksik olması, kısa-orta ve uzun vadelerde sırası ile daha da artan yanılmalar ile sonuçlanır. Temelde iki tür tahmin modeli vardır: Global modeller ve yerel modeller.

Sıkça karşınıza çıktığı üzere;

ECMWF (European Centre for Medium-Range Weather Forecasts)

GFS (The Global Forecasts System)

ICON (Global German Standard)

WW3 (WaveWatch III)

global sistemlere örnektir.

WRF (Weather Research and Forecasting)

SKIRON (University of Athens)

ALADIN (Aire Limitée Adaptation dynamique Développement InterNational)

SWAN(Simulating WAves Nearshore)

yerel modellere örnek olarak verilebilir.

Telefon uygulamalarında gördüğünüz, ECMWF, ICON, METEOBLUE, NEMS, GFS, PWG, PWE gibi kısaltmaların hepsi ayrı bir hava tahmin modeli olup, aynı başlangıç ve sınır koşulları ile farklı sonuca ulaşılabilmektedir. Hemen tamamı değişik çözünürlüklerde sonuçlar verebilir. En yüksek çözünürlük, en düşük (km) ile ifade edilir. Yani ECMWF 8 km. çözünürlükteki bir hava raporu, ECMWF 13 km. çözünürlükteki bir rapordan daha hassas ve doğrudur. Ayrıca çözünürlük bir alan ifadesi teşkil eder. Rakam küçüldükçe hesaplanan alan azalır ve doğruluk artar.  

Tüm bunlara rağmen, hava tahmin modellerinin tam bir çözümü yoktur. Bu nedenle modelleme teknikleri yaklaşık çözümler bulmaya çalışır. Farklı modellerde, ilgili denklemlerin yaklaşık formları kullanılır ve değişkenlerin gelecekteki değerleri bilgisayarlara hesaplatılır. Yüksek çözünürlükle daha iyi tahmin yapabilme olanağı yaratılır ancak bilgisayarın hafızasında ve hesaplamalarında büyük miktarlarda sayı ve ayrıntı ortaya çıkar. Bu sebeple tam çözüm sağlanamaz, sağlanan çözüme de ancak “hava tahmini” denir.

Bazı modeller, hepimizin takip ettiği üzere bölgesel olarak daha doğru sonuç verebilir. Kimi kaptanımız “Akdeniz’de Global Model ICON çok doğru tahminler veriyor” derken, diğer bir kaptanımız, yine bir diğer global model ECMWF’in daha doğru sonuç verdiğini söyleyebilir. Aynı körfezin bir ucunda 25 knot eserken diğer tarafının süt liman olduğuna hepimiz şahit olmuşuzdur. Ancak tabii ki hava tahmin modellerinin, bölgedeki meteoroloji gözlem istasyonundan veya uydulardan gelen verilerle işlem yaptığı, bunun o bölge için genellendiği unutulmamalıdır. Lokal coğrafik yapının etkileri çoğu modelde pek dikkate alınmaz.  

Modellerin çeşitliliği ve çalışma şekilleri, gerçekten biraz karmaşık olup, daha sonraki yazılarımızda, konuyu daha detaylı inceleme fırsatımız olur umarım. Bu genel bilgi sonrası Piri Reis Denizcilik Sayfaları ile tarafımıza iletilen deniz meteorolojisi tahmin verilerinin nasıl oluşturulduğunu inceleyelim. 

Yukarıda, meteorolojik bilgilerin nasıl elde edildiğinden bahsetmiştik. Şimdi MGM’nin bu verileri nasıl işlediğine bakalım. MGM sayfalarındaki bilgilendirmelerden anlaşıldığı üzere 2 farklı tahmin modeli kullanılmaktadır.

1-WW3 (WaveWatch III) Dalga Tahmin Modeli (GLOBAL)

WaveWatch III, National Weather Service’nin (NOAA/NWS) tescilli ticari markasıdır. NOAA’da (National Oceanic and Atmospheric Administration – ABD Ulusal Okyanussal ve Atmosferik Çalışmalar İdaresi) geliştirilmiş bir modeldir. Model açık denizlerde uygulanabileceği gibi sığ sularda da çalışabilmektedir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Şubat-2019’ da kullanılmaya başlanmıştır. Günde iki kez 00.00 ve 12.00 UTC saatlerinde çalıştırılan WW3 Dalga tahmin modelinin başlangıç ve sınır şartları ECMWF (Avrupa Orta Vadeli Hava Tahminleri Merkezi) modelinin kullanmakta olduğu verileri kullanır. Model, Cebelitarık Boğazı’ndan Hazar Denizi’ne kadar olan tüm deniz alanı içerisinde, 3 km. çözünürlükte, 5 günlük periyot için, rüzgâr hızı ve yönü, dalga yüksekliği ve yönü ve dalga periyodu ve görüldüğü üzere çok geniş bir alan için tahmin üretir. Dolayısı ile sadece kıyılarımız için veri üreten D-OMGİ ve MASS sistemlerinin bu modelde kullanıldığını sanmıyorum.

2-SWAN Kıyı Dalga Tahmin Modeli (YEREL)

SWAN, denizlerde kıyısal alanlar, koy ve körfezler, haliçler ve göller, için geliştirilmiş 3.nesil spektral dalga tahmin modelidir. SWAN Günde iki defa, 00 UTC ve 12 UTC’de çalıştırılmakta ve üçer saat aralıklarla, üç güne kadar 1 km. çözünürlükte, rüzgâr hızı ve yönü, belirgin dalga yüksekliği ve yönü, dalga periyodu, parametrelerinin tahmini yapar. MGM bilgi sayfalarında herhangi bir bilgi notu ile karşılaşmasam da, bu modelde, D-OMGİ ve MASS sistemlerinden gelen verilerinin kullanıldığını tahmin ediyorum.

PİRİ REİS SAYFASI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün mgm.gov.tr adresindeki sitesine girmeniz durumunda anasayfada alt menüler ile ilgili başlıklar (Havacılık, Denizcilik, Ziraat gibi) göreceksiniz. Burada denizlerimiz ile ilgili meteorolojik veri ve tahminlere ulaşmak isterseniz ve “Denizcilik” sekmesine tıklar iseniz Piri Reis Denizcilik Sayfaları bölümüne ulaşmış olursunuz.

Piri Reis’in sunduğu diğer imkânları tek tek sıralamayacağım. Sayfayı detaylı inceleyecek olursanız, gerçekten denizlerimiz için yeterli tahmin verilerinin oluşturulduğunu ve tarafımıza olabildiğince doğru sunulduğunu görürsünüz. Ancak raporlamaların hâlâ Beaufort ölçekleri ile oldukça geniş aralıklarla ve sabit resim formatındaki harita ve semboller ile yapılması, amatörler arasında, özellikle bizler gibi sonradan denizciliğe adapte olmaya çalışan kişiler arasında bazı handikaplar oluşturmaktadır. Rüzgâr hızının (knot) olarak verildiği bazı tablolarda ise, biz yelkenciler için çok önemli olduğunu düşündüğüm rüzgâr hamlelerinin (gust) hiç yer almaması da ayrıca şaşırtıcı. Rüzgâr hamlesi için ancak Beaufort (3-5) şeklindeki gösterimlerden çıkarım yapmalısınız ki, 3 Beaufort’un da 5 Beaufort’un da kendi içinde zaten knot değeri açısından aralıkları vardır.

Denizlerimiz ile ilgili meteorolojik verilere, tüm profesyoneller gibi biz amatörler de genellikle hemen seyirlerimiz öncesi ve esnasında ihtiyaç duymaktayız. Dolayısı ile seyir esnasında veya herhangi bir koyda alargada, PC veya telefonlarımızdan, MGM sitesine, oradan Piri Reis sayfasına girip verileri takip etme yöntemi açıkçası zorlayıcı olmaktadır. Bu durum, maalesef, telefonlarımıza indirdiğimiz diğer yabancı uygulamaların takibini öncelikli olarak tercih etmemize sebep oluyor. Ayrıca MGM’nin PC ve telefon için düzenlenen internet siteleri de ne yazık ki diğer tüm web sitelerinde olduğu gibi farklılıklar arz ediyor ve bazı özellikler istenilen pratiklerde kullanılamıyor. (Deniz Yolu Tahmin Sistemi gibi.)

Teknemiz kış veya yaz, özellikle hava şartlarına karşı güvenli bir yerde uzun süre bağlı ise her gün hava durumunu kontrol etme ihtiyacı pek hissetmeyiz. İhtiyaç duysak bile bunu, PC veya telefondan MGM internet sitesinin Piri Reis sayfalarından, istisnalar dışında yapacağınızı zannetmiyorum. Bunu çoğumuzun yaptığı gibi Windy, Windguru, Predictwind, Ventusky ve benzer uygulamalardan yaptığınıza eminim.

Bildiğiniz üzere, MGM’nin ayrıca “Meteoroloji” adı verilen ve telefonlarımıza indirme imkânı sunulan bir uygulaması da var. Ancak bu uygulamanın, ara yüzleri itibari ile yukarıda sözünü ettiğimiz yabancı uygulamaların kullanım pratikliği bulunmamaktadır. Hareketli harita sunumları yoktur. Meteorolojik olaylara daha genel yaklaşım sergileyen bir alt yapısı var. Bu uygulamada da, Piri Reis’te olduğu gibi hâlâ Beaufort ölçekleri ile çok geniş aralıkla ayrıca seçenek sunmayan yön sembolleri ile çalışan bir haritalaması var. 

Dileğim, tabii ki öncelikli olarak, kıyılarımızdaki meteorolojik verilerin, Windy, Windguru, Predictwind, Ventuskygibi interaktifbenzer bir uygulama ile sunulmasıdır. Bu uygulamanın hazırlık içinde olduğunu duymak sevindirici. Umarım yakın zamanda kavuşuruz. 

Birçok arkadaşımızın “Piri Reis’in zamanında Piri Reis mi vardı?” diye sorduğunu duyuyorum. Tabii ki yoktu. Ama eskilerden okuduğumuz, dinlediğimiz kadarıyla, onların da kendilerine göre bir hava tahmin modelleri vardı. Fırtına takvimi mesela. Çoğumuz dönüp bu takvime bakmayız. Bunu doğal karşılıyorum. Artık çok daha gelişmiş sistemler ile çok daha doğru meteorolojik tahminlere ulaşma imkânımız var. Dolayısı ile teknolojinin bize sunduğu bu nimetlerinden öncelikli olarak faydalanmak da en doğal hakkımız.

Çok kısa zaman aralığında, Piri Reis ve yan tarafında duran Meteoroloji uygulaması hakkında kısa bir değerlendirme yapmaya çalıştım. Umarım doğru noktalara parmak basmışımdır. Konunun, ismi üzerinde amatörü olmam sebebi ile farklı değerlendirmelerde olan veya bu konuda farklı yorum yapacak daha deneyimli arkadaşlarımızı dinlemek bana keyif verir.

Sağlıcakla kalın

Atakan AYAR

SY Caretta

DADD üyesi Amatör Denizci

Kaynak: MGM Web Sitesi